Trẻ khiếm thính không chỉ đối mặt với thách thức về giao tiếp mà còn gặp nhiều khó khăn trong học tập, phát triển tâm lý và hòa nhập xã hội. Dù khoa học và công nghệ đã có nhiều bước tiến trong hỗ trợ trẻ khiếm thính, nhưng rào cản vẫn tồn tại ở nhiều khía cạnh trong cuộc sống hằng ngày.
Khiếm thính là gì?
Khiếm thính là tình trạng bị suy giảm một phần hoặc mất hẳn toàn bộ khả năng nghe. Và theo như cách nói phổ thông thì khiếm thính bao gồm cả điếc và lãng tai (nghễnh ngãng). Những trẻ khiếm thính ngay sau khi sinh hoặc bị từ rất sớm trong những năm đầu đời, thường không có khả năng phát triển ngôn ngữ bình thường và kết quả là không thể nói được.
1. Khó khăn trong giao tiếp và học ngôn ngữ
Giao tiếp là chìa khóa để trẻ phát triển tư duy và kết nối với thế giới xung quanh. Tuy nhiên, trẻ khiếm thính gặp nhiều trở ngại trong việc học nói và hiểu lời nói do không thể nghe rõ hoặc hoàn toàn không nghe được âm thanh.
Ở giai đoạn phát triển ngôn ngữ (0-5 tuổi), trẻ bình thường học từ vựng thông qua việc nghe và bắt chước lời nói của cha mẹ. Nhưng đối với trẻ khiếm thính, việc này trở nên vô cùng khó khăn. Nếu không được can thiệp sớm bằng phương pháp phù hợp như máy trợ thính, cấy ốc tai điện tử hoặc dạy ngôn ngữ ký hiệu, trẻ có thể bị chậm phát triển ngôn ngữ nghiêm trọng, dẫn đến ảnh hưởng lâu dài trong học tập và giao tiếp xã hội.
2. Khó khăn trong học tập và tiếp thu kiến thức
Trong môi trường giáo dục, trẻ khiếm thính thường gặp nhiều trở ngại do phương pháp giảng dạy chủ yếu dựa vào lời nói. Hầu hết các trường học phổ thông chưa có giáo viên chuyên biệt hoặc tài liệu giảng dạy phù hợp cho trẻ khiếm thính, khiến các em khó theo kịp bài giảng.
Ngoài ra, trẻ khiếm thính còn gặp khó khăn trong việc đọc viết, vì khả năng tiếp nhận ngữ pháp và từ vựng của các em bị hạn chế do thiếu sự tương tác bằng âm thanh. Điều này dẫn đến tình trạng nhiều trẻ khiếm thính có kết quả học tập kém hơn so với bạn bè đồng trang lứa, gây ảnh hưởng đến cơ hội phát triển sau này.
3. Hạn chế trong giao tiếp xã hội và kết bạn
Trẻ khiếm thính thường cảm thấy cô đơn và bị cô lập vì gặp khó khăn trong giao tiếp với bạn bè. Khi không thể nghe và phản hồi nhanh như các bạn bình thường, trẻ có thể bị hiểu lầm là nhút nhát, thụ động hoặc không hòa đồng.
Việc không thể tham gia đầy đủ vào các hoạt động chung như chơi đùa, kể chuyện hay thảo luận nhóm khiến trẻ khiếm thính dễ bị tách biệt. Một số em có thể trở nên tự ti, rụt rè hoặc thậm chí có xu hướng thu mình lại, tránh giao tiếp với mọi người. Điều này ảnh hưởng lớn đến sự phát triển tâm lý và kỹ năng xã hội của trẻ.
4. Rào cản trong gia đình và sự phát triển tâm lý
Gia đình đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ trẻ khiếm thính, nhưng không phải cha mẹ nào cũng có đủ hiểu biết và kỹ năng để giúp con vượt qua khó khăn. Nếu gia đình không học ngôn ngữ ký hiệu hoặc không tìm được phương pháp giao tiếp phù hợp, trẻ có thể bị hạn chế trong việc bày tỏ suy nghĩ và cảm xúc của mình.
Nhiều trẻ khiếm thính cảm thấy bị bỏ rơi ngay trong chính gia đình mình, vì không thể tham gia vào các cuộc trò chuyện hoặc bày tỏ mong muốn như những đứa trẻ khác. Điều này có thể dẫn đến những tổn thương tâm lý, khiến trẻ dễ rơi vào trạng thái trầm cảm, lo lắng hoặc mất tự tin vào bản thân.
5. Hạn chế trong tiếp cận công nghệ và phương tiện hỗ trợ
Công nghệ hiện đại như máy trợ thính, cấy ốc tai điện tử hay phần mềm chuyển đổi giọng nói thành văn bản có thể giúp trẻ khiếm thính cải thiện khả năng giao tiếp. Tuy nhiên, không phải gia đình nào cũng có điều kiện để tiếp cận các công cụ này do chi phí cao.
Bên cạnh đó, nhiều chương trình truyền hình, video học tập hay nội dung trực tuyến vẫn chưa có phụ đề hoặc phiên dịch ngôn ngữ ký hiệu, khiến trẻ khiếm thính gặp khó khăn trong việc tiếp cận thông tin và học tập qua các phương tiện số.
Giải pháp nào giúp trẻ khiếm thính hòa nhập tốt hơn?
Mặc dù trẻ khiếm thính gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống, nhưng nếu được hỗ trợ đúng cách, các em hoàn toàn có thể phát triển bình thường và hòa nhập với xã hội. Một số giải pháp quan trọng bao gồm:
- Can thiệp sớm và lựa chọn phương pháp phù hợp: Trẻ khiếm thính cần được phát hiện sớm và áp dụng các biện pháp hỗ trợ như máy trợ thính, cấy ốc tai điện tử hoặc học ngôn ngữ ký hiệu càng sớm càng tốt để phát triển khả năng giao tiếp.
- Tạo môi trường giáo dục thân thiện: Các trường học nên có giáo viên hỗ trợ đặc biệt, áp dụng phương pháp dạy học trực quan, sử dụng ngôn ngữ ký hiệu hoặc phụ đề để giúp trẻ tiếp thu kiến thức hiệu quả hơn.
- Khuyến khích gia đình học ngôn ngữ ký hiệu: Khi cha mẹ và người thân biết ngôn ngữ ký hiệu, trẻ sẽ cảm thấy được yêu thương, thấu hiểu và có nhiều cơ hội hơn để phát triển.
- Nâng cao nhận thức xã hội: Cộng đồng cần có cái nhìn đúng đắn hơn về trẻ khiếm thính, xem các em là một phần bình thường của xã hội, từ đó tạo ra một môi trường hòa nhập và thân thiện hơn.
Trẻ khiếm thính không phải là những đứa trẻ kém may mắn, mà là những cá nhân có những cách tiếp nhận thế giới khác biệt. Nếu nhận được sự hỗ trợ kịp thời từ gia đình, nhà trường và xã hội, các em hoàn toàn có thể phát triển bình thường, tự tin và thành công trong cuộc sống. Một xã hội công bằng và nhân ái chính là chìa khóa giúp trẻ khiếm thính vươn lên và hòa nhập một cách trọn vẹn.
